Bu kitap, planlama yöntemi olarak doğrusal programlamayı eksen alıp, bir planlama modelinin nasıl kurulacağı üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu amaçla, basit problemlerden yola çıkarak, planlama sürecinde karşılaşılabilecek sorulara yer verilmiş ve bunlara nasıl çözüm getirileceği tartışılmıştır. Daha sonra tarım ve tarım dışı alanlardan, planlama becerisini artırabilecek problemler ele alınmıştır. Kitap, esas olarak planlama modellerinin kurulmasına yönelmekle birlikte, kurulan modellerin çözüm vermemesi durumunda ne yapılması gerektiğine karar verebilmek için, doğrusal programlama yöntemi de ayrıntılı olarak incelenmiştir.

1. GİRİŞ. 10

1.1. Problem Çözme ve Karar Verme. 10

1.2. Sayısal Yöntemler ve Karar Verme. 10

1.3. Sayısal Yöntemler 10

1.4. Model Geliştirme. 11

1.5. Modeller ve İşletmeciler 12

1.6. Modelin Çözülmesi 12

2. PLANLAMA. 13

2.1. Planlama Modeli 13

2.2. Modelin Çözümü. 14

3. ENBÜYÜKLEME: BİR İMALÂT PROBLEMİ 15

4. ENKÜÇÜKLEME: DİYET FORMÜLÜ PROBLEMİ 22

5. DOĞRUSAL PROGRAMLAMA. 27

5.1. Doğrusal Programlamanın Varsayımları 28

5.2. Doğrusal Programlamayla Adım Adım Modelleme. 29

5.3. Simpleks Çözüm.. 29

5.3.1. Modelin standartlaştırılması 29

5.3.1.1. Küçük eşit eşitsizlik (<=) 29

5.3.1.2. Eşitlik (=) 30

5.3.1.3. Büyük eşit eşitsizlik ( >=) 30

5.3.1.4. Standartlaştırma İçin Genel Kurallar. 30

5.3.1.5. Adım Adım Simpleks Yöntem.. 31

5.3.2. Simpleks Çözüm Yaklaşımları 32

5.3.2.1. Primal Simpleks. 33

5.3.2.2. Büyük M Yaklaşımı 38

5.3.2.3. Dual Simpleks. 42

5.3.2.4. İki Aşamalı Simpleks. 46

5.3.3. Simpleks Çözümde Özel Durumlar. 52

5.3.4. Duyarlılık Analizi 54

5.3.5. Masa-Sandalye Probleminin Simpleks Çözüm Sonuçları 57

5.3.5.1. Modellerin LP-R İle Çözümü. 57

5.3.5.2. Masa Sandalye Problemi Duyarlılık Analizi 60

5.3.6. Diyet Probleminin Simpleks Çözümü. 62

5.3.6.1. Diyet Problemi Duyarlılık Analizi 64

5.3.6.2. Karar Değişkenleri İçin Ceza Değerleri 64

5.3.7. Dualite. 66

5.3.8. Excel İle Çözüm... 67

5.4. Adım Adım Doğrusal Programlama Modeli Geliştirme. 75

5.4.1. İmalât Amaçlı Karar Alma. 76

5.4.1.1. Krediyi Modele alma. 76

5.4.1.2. İşçilere Fazla Mesai Yaptırılması 78

5.4.1.3. Depo Kapasitesinin Modele Alınması 80

5.4.1.4. Kiralık Deponun Plana Dahil Edilmesi 81

5.4.1.5. Yan Ürünlerin Planlama Modeline Dahil Edilmesi 83

5.4.1.6. Masa ve Sandalyeye Ek Olarak Tabure de Üretilmesi 83

5.4.1.7. Planın Belli Bir Garanti Kâr Düzeyini Sağlaması 84

5.4.1.8. Bir Masa+Sekiz Sandalye Takım Üretimi 85

5.4.1.9. Danışman Desteği Alma Kararı 86

5.4.1.10. Bir Haftanın Gelirini Gelecek Haftanın Sermayesi Olarak Kullanma. 88

5.4.2. Gıda Üretiminde Karar Alma. 90

5.4.2.1. Alt ve Üst Sınırların Aynı Anda Kullanımı 90

5.4.2.2. Karar Değişkenlerinin Yüzde Olarak Hesaplatılması 91

5.4.3. Tarımsal Üretimde Karar Alma. 92

5.4.3.1. En Kârlı Bitkisel Üretim... 92

5.4.3.2. Oransal Arazi Tahsisi 96

5.4.3.3. Arazi Kiralama. 97

5.4.3.4. Arazi Kiralama ya da Kiraya Verme. 99

5.4.3.5. Belli Bir Üretim Düzeyinin Elde Edilmesi 101

5.4.3.6. Belli Gelir Düzeyinin Elde Edilmesi 102

5.4.3.7. Hayvancılığın Modele Dâhil Edilmesi 104

5.4.3.8. İkinci Ürün Üretimi 106

5.5. Doğrusal Programlama Uygulamaları 108

5.5.1. Tarımsal Üretim Modelleri 108

5.5.1.1. En İyi Tarımsal Üretim Planı 108

5.5.1.2. En Kârlı Tarımsal Ürün Deseni 110

5.5.1.3. En Az Girdili Tarımsal Ürün Deseni 112

5.5.1.4. Oransal Üretim Plânlaması 114

5.5.1.5. Optimum Ürün Deseni 117

5.5.1.6. Arazi Ortakçılığı 121

5.5.1.7. Yeter Gelirli İşletme Büyüklüğü. 124

5.5.1.8. İkinci Ürünlü Optimum Ürün Deseni 126

5.5.1.9. Rotasyon Plânlaması 128

5.5.1.10. Çok Dönemli Üretim Plânlaması 133

5.5.2. Karma Yem Hazırlama. 137

5.5.2.1. Karma Yem Formülü. 137

5.5.2.2. En Düşük Maliyetli Karma Yem... 139

5.5.3. Sipariş-Depolama-Dağıtım... 141

5.5.3.1. Siparişe Dayalı Üretim... 141

5.5.3.2. Aylara Göre Depolama. 144

5.5.3.3. Üretim-Dağıtım... 148

5.5.4. Üretim-Reklam... 156

5.5.4.1. Reklam Kampanyası 156

5.5.4.2. Diyetisyenin Menü Önerisi 158

5.5.4.3. Tarımsal İlaç Bileşimi 160

5.5.4.4. Birimlerarası İşgücü Transferi 164

5.5.5. Yatırım Planlaması 167

5.5.5.1. Yatırım Alternatifleri Arasından Seçim... 167

5.5.5.2. Çok Dönemli Yatırım Planlaması 169

5.5.6. Etkinlik. 171

6. TAMSAYILI PROGRAMLAMA. 184

6.1. Dal ve Sınır Yöntemi 185

6.1. Gomory Kesme Düzlemi Yöntemi 195

6.2. Tamsayılı Programlama Uygulamaları 199

6.2.1. Reklam-Üretim... 199

6.2.1.1. Reklam Paketi 199

6.2.1.2. Reklam Kampanyası 202

6.2.2. Üretim-Depolama-Dağıtım... 204

6.2.2.1. Üretim Planlaması 204

6.2.2.2. Satış-Dağıtım... 206

6.2.2.3. Çok Dönemli Sipariş-Üretim Planlaması 209

6.2.2.4. Üretim - Depolama Planlaması 212

6.2.2.5. Çok Dönemli Kapasite-Üretim-Depolama Planlaması 216

6.2.3. Personel Planlaması 221

6.2.3.1. Haftalık Personel Plânlaması 221

6.2.3.2. Dört Saatlik İşgücü Vardiya Planlaması 224

6.2.3.3. Yarı-Tam Zamanlı İşgücü Vardiya Planlaması 226

6.2.3.4. Geçici İşgücü Planlaması 229

6.3. Sıfır-Bir Tamsayılı Modellerin Çözümü. 231

6.4. 0–1 Tamsayılı Programlamayla Modelleme Teknikleri 233

6.4.1. Karar Değişkenleri Arasından Çoklu Seçim... 233

6.4.2. Sabit Masrafların Modele Dahil Edilmesi 236

6.4.3. İki Farklı Kısıtlama Arasından Seçim... 238

6.4.4. N Kısıtlamadan K Adedinin Seçimi 240

6.5. Sıfır-Bir Programlama Uygulamaları 241

6.5.1. Personel Planlaması 241

6.5.1.1. Görev Dağıtımı 241

6.5.1.2. Daimi İşçi Tahsisi 243

6.5.1.3. Başarıya Göre Eleman Seçimi 245

6.5.1.4. En Kısa Tur. 248

6.5.1.5. Çalışanların Tercihlerine Göre Görevlendirme. 250

6.5.1.6. Personelin Çalışma Günleri Tercihine Göre Planlama. 253

6.5.2. Yatırım Planlaması 260

6.5.2.1. Tercihlere Göre Yatırım Planlaması 260

6.5.2.2. Yatırım Projeleri Seçimi 261

6.5.2.3. Çok Dönemli Yatırım Planlaması 263

6.6. Karma Programlama Uygulamaları 266

6.6.1. Gıda-Tarım... 266

6.6.1.1. Gıda Üretim Planlaması 266

6.6.1.2. Bir Parselde Bir Ürün Üretimi 268

6.6.1.3. Çok Kısıtlamadan Seçmeli Üretim... 272

6.6.1.4. Farklı Fiyatlardan Üretim Planlaması 274

6.6.2. Üretim-Dağıtım Planlaması 277

6.6.3. En Uygun Yer Seçimi 281

6.6.4. Personel Planlaması 289

7. ULAŞTIRMA MODELLERİ 294

7.1. Üretimin Talebe Eşit Olduğu Ulaştırma Modelleri 294

7.2. Üretimin Talepten Büyük Olduğu Ulaştırma Modelleri 298

7.3. Talebin Üretimden Büyük Olduğu Ulaştırma Modelleri 300

8. ATAMA MODELLERİ 302

8.1. İşe Görevli Atama. 302

8.2. Pazarlama Elemanı Seçimi 305

9. AKTARMA MODELLERİ 307

10. HEDEF PROGRAMLAMA. 312

10.1. Tek Hedefli Modeller 315

10.2. Çok Hedefli Modeller 317

10.3. Çok Hedefli ve Öncelikli Modeller 317

10.4. Çok Amaç Fonksiyonlu Doğrusal Programlama. 319

10.5. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) 324

10.6. Puanlama Modeli 331

10.7. Hedef Programlama Uygulamaları 332

10.7.1. Çok Hedefli Alan Seçimi Kararları 332

10.7.2. Çok Hedefli Üretim Planlaması 335

10.7.3. Çok Hedefli Personel Planlaması 338

10.7.4. Ürün Öncelikli Planlama. 341

11. BULANIK DOĞRUSAL PROGRAMLAMA. 345

11.1. Verdegay Yaklaşımı – Asimetrik Model 345

11.2. Werners Yaklaşımı - Asimetrik Model 354

11.3. Zimmermann Yaklaşımı - Simetrik Model 359

12. OYUN TEORİSİ 362

12.1. Saf Stratejili Oyunlar 363

12.2. Strateji Seçiminde Kullanılan Kriterler 365

12.2.1. Maksimaks Kriteri 366

12.2.2. Maksimin (Wald) Kriteri 366

12.2.3. Minimaks Kriteri 367

12.2.4. Hurwicz Kriteri 368

12.2.5. Fayda Kriteri 368

12.2.6. Pişmanlık Kriteri 370

12.3. Karma Stratejili Oyunlar 371

12.4. Oyun Teorisi Problemlerinin Doğrusal Programlama ile Çözümü. 372

12.4.1. Maximin (Wald) Çözümü. 373

12.4.2. Fayda Kriteri Çözümü. 375

12.4.3. Pişmanlık Kriteri Çözümü. 377

12.5. Oyun Teorisi Uygulamaları 378

12.5.1. En Uygun Satış Dönemi 378

12.5.2. Düşük Riskli İşletme Planı 380

13. Doğrusal Olmayan Programlama. 384

13.1. Başabaş Analizinde Kâr Enbüyüklemesi 384

13.2. Talebe Dayalı Kâr Enbüyüklemesi 385

13.3. Tekelcinin Kâr Enbüyüklemesi 386

13.4. İki Ürünlü Talebe Dayalı Kâr Enbüyüklemesi 387

KAYNAKLAR. 389

Dizin. 392